Boże Ciało

Z okazji uroczystości Bożego Ciała kolejny raz dzielimy się wynikami etnograficznych badań terenowych realizowanych przez młodzież zrzeszoną w Kole Badaczy Kultury (działającym przy Miejskim Domu Kultury w Czechowicach-Dziedzicach) oraz jego założycielkę i opiekunkę, dr Agnieszkę Przybyłę-Dumin, w ramach projektu Archiwum Kultury Regionalnej.

Na ich podstawie opracowano m.in. książkę pt. Świat naszych przodków. Tradycje wiosennego cyklu obrzędowego oraz film dokumentalny poświęcony wiosennemu świętowaniu, których fragmenty znajdą Państwo poniżej. Mamy nadzieję, że zapoznanie się z nimi sprawi Państwu przyjemność.

Film dokumentalny: Tradycje letniego cyklu obrzędowego na terenie naszej gminy, reż. Dagmara Tomiczek, Czechowice-Dziedzice 2014.

„Podstawą każdego ołtarza jest specjalnie budowana konstrukcja najczęściej z drewna, z dodatkami styropianu. Jednak materiał, z którego zostaje zrobiony, w dużej mierze zależy od twórców. Zdarza się, że lokowany jest na podwyższeniu, wtedy obowiązkowym dodatkiem stają się schodki na podest. Głównymi elementami wystroju takiego ołtarza są obrazy święte (na przykład Jezusa Chrystusa lub Matki Boskiej), stół z białym obrusem i zapalone świece. Oczywiście całemu wystrojowi towarzyszą rośliny. Kwiaty, przede wszystkim piwonie, są kupowane w kwiaciarniach lub zbierane w ogrodach. Bukiety te po procesji są zanoszone do kościoła. Po bokach ołtarzy ustawia się świeżo ścięte, młode brzózki, a ziemię przed nimi mai się tatarakiem. W przypadku tataraku respondenci często zwracają uwagę na jego bardzo przyjemny zapach, wydzielający się z gałązek podczas chodzenia po nim. Ołtarze można także ozdobić innymi niż wymienione gałązkami drzew.

Często przygotowywane są napisy, na przykład cytat z którejś z Ewangelii albo hasło religijne. Obowiązkowo należy przygotować specjalne miejsce na monstrancję. Dodatkowo przed ołtarzem rozkłada się dywany (często czerwone) lub chodniki. Można także ustawić figurę świętego lub symboliczne przedmioty, takie jak chleb, winogrona czy też kielich. Na niewielką skalę znany jest zwyczaj wykonywania dywaników z kwiatów lub gałązek przy ołtarzach. Zdaniem większości pytanych jest to jednak tradycja z innych regionów Polski. Elementy wystroju przygotowuje się dużo wcześniej, natomiast właściwa budowa przypada na środę przed Bożym Ciałem, a wykończenie na czwartkowy poranek.

Państwo Soszkowie z Bronowa opowiadali o budowaniu bardzo oryginalnych ołtarzy przez strażaków: ››Straż wyposażona jest bardzo dobrze (…). Raz my mieli ołtarz na sosnach (…), drugi raz mieli my na drzwiach do sali, trzeci raz mieli my łódź i samochody ułożone koło tej łodzi. (…) Przed łodzią był stół przykryty, na stole jakieś figury, kwiaty, dywan…‹‹

[…]

Bardzo popularny jest zwyczaj zabierania gałązek przede wszystkim brzozy oraz rzadziej tataraku z któregoś z ołtarzy po zakończeniu procesji. Zostają one zabrane do domu, gdzie wkładane są za obraz, krzyż albo do wazonu. Mogą być także umieszczane przy drzwiach. W niektórych gospodarstwach umieszcza się je w polu czy też w ogródku. Gałązki przynoszone są jako błogosławieństwo dla domu, ale również stanowią źródło ochrony przed nieszczęściami, burzami oraz gradami. Mają także wspomóc plony oraz przynieść szczęście. Gałązki brzozy i tataraku trzyma się do ich zeschnięcia albo przechowuje przez cały rok do następnego Bożego Ciała. Wówczas wymienia się je na świeżo poświęcone gałązki, stare zaś – pali lub – rzadziej – wyrzuca.”

Źródło: Weronika Dumin, Boże Ciało, [w:] Świat naszych przodków. Tradycje wiosennego cyklu obrzędowego, oprac. Agnieszka Przybyła-Dumin, Czechowice-Dziedzice 2014.